fenbilgisi öğretmenliği

DÜNYA GÜNEŞ VE AY

Güneş, Dünya Ve Ayın Şekil Büyüklükleri

Geçmişte insanlar Dünya, Ay ve Güneş'le ilgili birçok görüşler ortaya atmışlardı. Bu görüşlerden bazıları Dünya'nın bir tepsi gibi düz olduğunu, gökyüzünün ise dünyayı örten bir kapak olduğunu zannederlerdi. düşüncelerden de anlaşıldığı üzere insanlar meraklarını gidermek amacıyla sürekli araştırmalar yapmışlardır. Bilim insanları, uzay ve gök cisimlerinin gizemini çözmek amacıyla gözlem evleri kurmuş, teleskopu icat etmişlerdir. Teleskop, gök cisimlerini gözlemek amacıyla kullanılıp Güneş, Dünya ve Ay’ın bilinmeyen birçok yönünü çözmemizi sağlamıştır. Gökyüzüne baktığımızda Güneş’i daire şeklinde görürüz .Bazı geceler ayında yuvarlak tepsiye benzediğini biliyoruz.Uzaydan çekilen fotoğraflar göstermiştir ki Güneş ve Ay da Dünya gibi küreye benzer bir şekle sahiptir.

Hangisi Daha Büyüktür?

Dünya’ mız Ay a göre daha büyüktür. Dünya ‘nın çapı, Ayın çapının 4 katıdır. Buna göre eğe Dünya’ mızın içine Ay koyabilmek mümkün olabilseydi, Dünya’nın içine 64 tane Ay sığardı.

Güneşin büyüklüğü de Dünya’dan fazladır. Güneş’in çapı,Dünya’nın çapının 109 katıdır.Buna göre Güneş’in içine Dünya koyabilmek mümkün olsaydı,Güneş’in içine 1 milyon tane Dünya sığabilirdi.Bütün bunlar gösteriyor ki bu gök cisimlerin en büyüğü Güneş’tir.Güneş,Dünya ve Ay’ büyüklüklerine göre aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

Güneş, Ay'dan büyük olmasına rağmen Dünya'dan baktığımızda Güneş ve Ay aynı büyüklükteymiş gibi görünür.Sizce böyle görünmesinin nedeni ne olabilir?Bunu bir örnekle açıklayalım:

Uzaktan duran bir treni inceleyelim.Boyu ne kadar görüküyor ? Elimize bir cetvel alıp uzakta iken trenin boyunu ölçmeye çalışalım. Daha sonra Trene biraz yaklaşıp tekrar görünen boyunu ölçelim.Daha sonra trenin yanına gidelim trenin boyunu ölçmeye çalışalım.Nasıl bir durumla karşılaştınız.Trene çok uzaktan baktığımızda trenin boyunu çok küçük görürüz.

Bu durumda trenin boyunu birkaç santimetre olduğunu söyleriz.Trene yaklaştığımda trenin görünen boyu biraz artar.Trenin yanına geldiğimizde ise gerçek boyunu görürüz.

Aynı şekilde Güneş ve Ay Dünya’ mızdan çok uzak olduğu için olduğundan küçük görünür. Güneş Aya göre Dünya’ya daha uzaktır.Bu nedenle çok büyük olan güneş,Dünya’dan bakıldığında Ay ile aynı büyüklükte görünmektedir.

NOT:Cisimler yaklaştıkça büyür,uzaklaştıkça küçük görünür.

Dünya,Güneş’e en uygun uzaklıktadır.Eğer Güneş’e daha yakın veya uzak olsaydı ,Dünya’da yaşam olmazdı.

Ay, Dünya Ve Güneş Nasıl Hareket Eder?

http://www.ihsandurak.com/dunyaveayin_donusu.html

Dünya Ve Ayın Hareketi

Dünya’nın küre şeklinde olduğunu biliyoruz. Dünya’nın küre şeklinde olması nedeniyle Güneş’ten Dünya’ya gelen ışınlar Dünya’nın tamamını aydınlatamaz.Bu nedenle Dünya üzerinde bulunduğumuz yere Güneş ışınları bazen ulaşır,bazen ulaşmaz.Ulaştığı zamanlar gündüz,ulaşmadığı zamanlar gece olur ve bu durum birbirini takip eder.

Dünya da kendi etrafında dönerken Güneş’ten gelen ışınlar sürekli aynı yeri aydınlatmaz .Daha doğrusu Güneş’in aydınlattığı bölge sürekli değişir.Böylece o yerde gece ve gündüz oluşur.Dünya’nın kendi etrafında dönmesi bizim kendi etrafımızda dönmemiz kadar hızlı değildir.Dünya’mız kendi etrafında Batı’dan Doğu’ya doğru bir tur dönüşünü 24 saaatte tamamlar.Buna bir gün denir.Bu durum Dünya üzerindeki her nokta için geçerlidir.Yani Dünya üzerindeki her yerde bir gün 24 saattir.Gece gündüz süreleri yıl boyunca değişir.Gündüzler yaz mevsiminde 12 saatten daha uzun,kış mevsiminde ise daha kısadır.

Gün İçinde Güneş Neden Farklı Yerlerde Görünür?

Gündüz gökyüzündeki Güneş her zaman aynı yerde mi bulunur? Güneşin bulunduğu yerin değişmesi neden kaynaklanıyor olabilir?

Güneş sabahleyin doğu yönünde, öğlenleyin tepede, akşamleyin ise batı yönünde görülür. Yani gün içerisinde Güneş’in bulunduğu yer sürekli değişir.

Önceleri insanlar bu durumun nedeninin Güneş’in Dünya etrafında dönmesi olduğunu sanmışlardır. Oysa Güneş Dünya etrafında dönmemektedir.Güneş’in gökyüzünde göründüğü yerin değişmesinin nedeni Dünya’nın kendi etrafında dönmesidir.

Güneş ışınlar daha yeni ve eğik açıyla gelirse sabah,Güneş ışınları daha çok ve dik olarak gelirse öğlen,Güneş daha az ve eğik açıyla gelirse akşam vakti yaşanır.

Gün içinde Güneş’in farklı yerlerde bulunmasına bağlı olarak bazı durumlar oluşmaktadır. Örneğin Güneş’ten gelen ışığın miktarına ve eğik gelme durumuna bağlı olarak günlük sıcaklık farkı oluşur. Sabahtan öğleye kadar ışık şiddeti artar,öğladen akşama kadar azalır.Bu duruma bağlı olarak bir cismin gölgesinin yönü ve boyu değişir.Bir cismin gölgesi sabahları batı yönünde akşama doğru doğu yönünde olur.Güneş doğarken ve batarken gölge boyu en fazla olur.Sabahtan öğleye kadar gölge boyu azalır,öğleden akşama kadar gölge boyu artar.

Dünya’nın Güneş Etrafındaki Hareketi

Dünya’mız sadece kendi etrafında dönmez.Kendi etrafında dönerken aynı zamanda Güneş etrafında da döner.Dünya’nın Güneş etrafında dolanırken yaptığı hareket,kendi etrafındaki hareketi gibi dairesel harekettir.Ancak Güneş’in etrafında dolanırken izlediği yol tam daire şeklinde olmayıp şekildeki gibidir.

Dünya’nın Güneş etrafındaki bir tam dolanımı 1 yıl kabul edilir.Bu hareket tamamlandığında Dünya kendi etrafında 365 defa döner.Bu nedenle 1 yılda 365 gün yaşanır.Bu süre içinde 12 ay,52 hafta vardır.Dünya’nın Güneş etrafında bir tam dolanımı 365gün 6 saat sürer.Dört yılda bir 6 saatlik süreler 1 gün olur.O yıl Şubat ayı 29 gün çeker.Buna göre gün ve yıl kavramları Dünya’nın hareketleri ile ilgili zaman dilimlerini ifade eder.

http://www.sosyal-bilgiler.com/flash-animasyonlar/356-dunyanin-gunes-etrafindaki-donusu-animasyonu.html

Tarih boyunca insanlar, zamanı gittikçe daha küçük parçalara bölüp ölçmüşlerdir. Zamanı günlere bölmek tarlalarda çalışanlar ve avcılar için önemliydi. Sonraları, fabrikada çalışanlar için ücretlerini belirlemede saatler ön plana çıkmıştır. Günümüzde ise bilim adamları, dakika, saniye ve daha küçük zaman dilimleri kullanmaktadır. Tüm bu ölçüler, dönemin şartlarına göre değişim göstermektedir. Saat, dakika, saniye ve diğer ölçüler, insanlar tarafından şartlara göre belirlenmiştir.

Ay da Hareket Eder

Ay’da Dünya gibi hareket halindedir. Dünya’nın hem kendi etrafında hem de Güneş etrafında dönmesi gibi Ay’da hem kendi etrafında hem de Dünya etrafında döner. Ay her iki hareketini de aynı sürede tamamlar. Bu süre yaklaşık olarak 29 gündür. Dünya kendi etrafındaki dönüşünü bir günde tamamlarken Ay 29 günde tamamlar. Ay Dünya’ya göre kendi etrafında daha yavaş döner. Bu nedenle Dünya’dan Ay’ın hep aynı yüzü gözlemlenir. Ay, Dünya ve kendi etrafında dolanırken Güneş’in etrafında da dolanır.

Ay ısı ve ışık kaynağı değildir. Ay’ı görebilmemiz Ay’ın Güneş’ten aldığı ışığı yansıtmasıyla mümkündür. Gündüz Güneş ışığı çok parlak olduğu için ay’ı göremeyiz. Gece Güneş’ten bize doğrudan ışık gelmediği için Ay’ı ve yıldızları görebiliriz.

Ay’ı farklı zamanlarda gözlemlediğimizde Ay’ın şekillerini farklı farklı görürüz.

Ay’ın görünümleri, 28 günlük dönme hareketi süresince değişen ve tekrarlanan doğa olayıdır.
Dünya’dan bakıldığında Ay’ın Dünya çevresindeki dolanım süresince, görünümünde düzenli değişmeler vardır. Ay’ın görünüşünde belirli aralıklarla tekrarlanan bu değişikliklere Ay’ın evreleri adı verilir. Ay’ın dört ana evresi vardır:

Ay,Dünya ile Güneş arasına girdiğinde Ay’ın karanlık yüzü Dünya’ya dönük olur.Bu evreye yeni ay evresi denir.Ay dünya etrafında ¼ tur attığında Dünya’dan bakıldığında Ay’ın sağ yarısı aydınlık görünür.Bu evreye ilk dördün evresi denir.Ay Dünya etrafında yarım tur attığında Ay’ın Dünya’ya bakan yüzünün tamamı aydınlık görünür.Bu evreye dolunay evresi denir.Ay Dünya etrafında ¾ tur attığında Ay’ın sol yarısı aydınlık olur.Bu evreye son dördün evresi denir.Ay , yaklaşık birer hafta süreyle bu evreleri takip eder.

KONUYLA İLGİLİ SORULAR

1. Aşağıdakilerden hangisi Ay'ın hareketlerinden biri değildir?

A) Kendi etrafında dolanır.
B) Dünya'nın etrafında dolanır.
C) Dünya ile birlikte Güneş'in etrafında dolanır.
D) Dünya ve Mars ile birlikte Güneş'in etrafında doanır.

2. Dünya Güneş ve Ay'ı büyükten küçüğe doğru sıralarsak hangi seçenek doğru olur?

A) Dünya-Güneş-Ay
B) Ay-Dünya-Güneş
C) Güneş-Ay-Dünya √
D) Güneş-Dünya-Ay

3. Aşağıdaki tanımlamalardan hangisi Güneş için söylenemez?

A) Ateşten topa benzer.
B) Çok güçlü bir ısı ve ışık kaynağıdır.
C) Güneş ışığı gözlerimiz için zararlıdır.
D) Bir gezegendir.

4. Dünya, Güneş ve Ay'dan en küçük olanı hangisidir?

A) Güneş
B) Ay
C) Dünya
D) Ay ve Dünya

5. Okula gelirken ve okula dönerken, Güneş neden aynı yerde değildir?

A) Dünya, Ay'ın etrafında dolandığı için
B) Güneş, Dünya'nın etrafında dolandığı için
C) Dünya kendi etrafında döndüğü için
D) Güneş kendi etrafında döndüğü için

(cevap anahtarı:D-C-D-B-C)

Daha fazla soru için: http://www.testimiz.com/5.sinif/dunyagunesveay1.html

http://testcoz.dersizlesene.com/Ilkogretim/5-Sinif/Fen-ve-Teknoloji-Testleri/Dunya-Gunes-Ay-3-918.html

KAYNAKÇA

Eke,N.(2009)."mutlu temel kaynak",(2012)

Gökkuşağı (2009)"konu anlatımlı tüm dersler 5. sınıf",(2012)

<http://www.ilkogretimvideo.com/dunya-ay-ve-gunesin-sekli-video-278.html>

<http://www.vitaminegitim.com/ilkogretim/dunya-gunes-ve-ayin-buyuklukleri?i=40050401UE01>

<http://www.biri.com.tr>

<http://www.sosyal-bilgiler.com/flash-animasyonlar/356-dunyanin-gunes-etrafindaki-donusu-animasyonu.html >

<http://www.ihsandurak.com/dunyaveayin_donusu.html >

<http://tumderslerveeglence.blogcu.com/5-sinif-konu-anlatimi/3357747>